Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης

Abstract

Tα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης ήταν χώρος όπου εγκλωβίστηκαν κατά την επική τετραετία του απελευθερωτικού αγώνα, χωρίς δίκη, περισσότεροι από 3.000 αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Ιδρύθηκαν με χιτλερικά πρότυπα τον Ιούλιο του 1955 και καταργήθηκαν στις 22 Φεβρουαρίου 1959, μετά τη διακοπή του αγώνα. Μέχρι το Νοέμβριο του 1955 οι αγωνιστές κρατούνταν στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας και στο Κάστρο της Κερύνειας. Στη συνέχεια η Αγγλοκρατία άνοιξε τα Κρατητήριο Κοκκινοτριμιθιάς και μετά της Πύλας και του Πολεμίου. Σε παρόμοια στρατόπεδα μαρτύρησαν αγωνιστές στην Πέργαμο, το Μάμμαρι, το Πυρόι, τον Άγιο Λουκά, τη Λίμνη και την Αγύρτα. Η ζωή των Πολιτικών Κρατουμένων ήταν εφιαλτική. Οι Άγγλοι δεν είχαν εξασφαλίσει μαρτυρίες για να τους σύρουν στα ειδικά δικαστήρια και να τους επιβάλουν ποινές φυλάκισης και τους εγκλώβισαν στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης, ομήρους, στη σκληρή βούληση των Άγγλων διοικητών, των δεσμοφυλάκων και του στρατού. Από τη στιγμή της μεταφοράς του από τα ανακριτήρια στα Κρατητήρια, ο αγωνιστής ήταν πια ένα αριθμός. Ο Πολιτικός Κρατούμενος ήταν αναγκασμένος να ζει σ' ένα τσίγκινο παράπηγμα με 30 συγκροτούμενους που το χειμώνα πάγωναν από το δριμύ ψύχος και το καλοκαίρι ψήνονταν από την ανυπόφορη ζέστη. Πριν τη δύση του ήλιου γινόταν έλεγχος των Κρατουμένων κι ακολουθούσε η μακρά, δραματική νύχτα του εγκλεισμού στο παράπηγμα. Οι πόρτες των παραπηγμάτων έκλειναν μέχρι το πρωί. Κανείς δεν μπορούσε να βγει όσο υπήρχε σκοτάδι που το διέλυαν οι φωτεινές δέσμες των προβολέων των φρουρών, που από τους πύργους ήταν έτοιμοι να πυροβολήσουν και να σκοτώσουν οποιοδήποτε αντιλαμβάνονταν στο προαύλιο και στις νεκρές ζώνες. Στα περισσότερα παραπήγματα δεν υπήρχαν αποχωρητήρια. Στη διάρκεια της μέρας οι Κρατούμενοι μπορούσαν να διακινηθούν στη μικρή αυλή ενός διαμερίσματος με 2 ή 4 παραπήγματα. Το διαμέρισμα ήταν περικυκλωμένο απó νεκρές ζώνες όπου κινούνταν μόνο οι φρουροί και ανιχνευτικά λυκόσκυλα. Ο Κρατούμενος μπορούσε να διαβάζει, να αθλείται με πρωτόγονα μέσα, να ασχολείται με τη λεπτουργική και να αντλεί ψυχική δύναμη με τη συμμετοχή του στη μελέτη της Αγίας Γραφής. Στα Κρατητήρια υπήρχε αόρατη αρχή που ρύθμιζε τη δράση των αγωνιστών. Ήταν τριμελές μυστικό Συμβούλιο που όριζε ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ Διγενής. Αυτό το Συμβούλιο εκτελούσε τις διαταγές της Οργάνωσης, ενέκρινε ή απέρριπτε σχέδια αποδράσεων, αποφάσιζε τις εξεγέρσεις, τις μαζικές διαμαρτυρίες και τις άλλες εκδηλώσεις των Κρατουμένων. Στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας συγκαταλέ­γονταν οι απεργίες πείνας, όπως η τριήμερη απεργία της Αγίας Εβδομάδας του 1958 και η εξέγερση της Μεγάλης Πέμπτης, όταν σε 5 λεπτά οι οργανωμένοι Πολιτικοί Κρατούμενοι πυρπόλησαν τα Κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς. Την εξέγερση ακολούθησαν μαζικοί βασανισμοί από μονάδες του Αγγλικού στρατού που επέδραμαν στα παραπήγματα και χτυπούσαν ανελέητα τους Κρατουμένους που τους άφηναν άγρυπνους με πυροβολισμούς και λιθοβολισμούς. Τέτοιες εκδηλώσεις είχαν σαν αποτέλεσμα την άρση των προνομίων, δηλαδή την απαγόρευση αποστολής ή λήψης των πάντα λογοκριμένων επιστολών και των εβδομαδιαίων επισκέψεων. Στις περιόδους τιμωρίας η προσπάθεια καταρράκωσης της αξιοπρέπειας του ανθρώπου ήταν χυδαιότερη, όπως η δημόσια γύμνωση των Κρατουμένων, και σκληρότερη από άλλες φορές, όπως η απομόνωση στο πειθαρχείο και η ποινή επιβίωσης με ψωμί και νερό. Κατά την τετραετία του απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ, τα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης ήταν τα πεδία της διαρκούς και άνισης ηθικής αντίστασης και αναμέτρησης της ψυχής του αγώνα με τον κατακτητή. Και η ψυχή του Κυπριακού Ελληνισμού υπερίσχυσε κατά κράτος του αντιπάλου. Οι Πολιτικοί Κρατούμενοι νίκησαν. Και ο Διγενής τους χαρακτήρισε ως "το άνθος της Κυπριακής νεότητος και το ίνδαλμα της Κύπρου". 1) Πολιτικοί Κρατούμενοι σε παράπηγμα του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης Κοκκινοτριμιθιάς μ’ ένα καράβι που κατασκεύασαν οι ίδιοι. Η φωτογραφία λήφθηκε μυστικά από φωτογραφική που συναρμολογήθηκε στα κρατητήρια. 2) Όψη από εσωτερικό παραπήγματος όπου διέμεναν 30 Πολιτικοί Κρατούμενοι. 3) Παράπηγμα των Κρατητηρίων Κοκκινοτριμιθιάς όπως είναι σήμερα. 4) Πολιτικοί Κρατούμενοι κατά την ώρα του γεύματος στο εσωτερικό παραπήγματος. 5) Μαθητές αγωνιστές της ΕΟΚΑ στο Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Κοκκινοτριμιθιάς. 6) Πολιτικοί κρατούμενοι στο διαμέρισμα Α του Στρατοπέδου Συγκέντρωσης Κοκκινοτριμιθιάς. 7) Όψη από το Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Κοκκινοτριμιθιάς. 8) Στα κρατητήρια οδηγήθηκαν περισσότεροι από 3.000 Έλληνες που κρατήθηκαν χωρίς δίκη. Κάποιοι απολύονταν μετά από μερικούς μήνες. Υπήρχαν όμως αγωνιστές που κρατήθηκαν μέχρι και τέσσερα χρόνια.