Η Βιβλιοθήκη του Ιωνικού Πανεπιστημίου Σμύρνης: το μετέωρο βήμα (1921-1922)

Abstract

Στην παρούσα εργασία περιγράφεται η οργάνωση της Βιβλιοθήκης του Ιωνικού Πανεπιστημίου από τον περίφημο μαθηματικό Κωνσταντίνο Καραθεοδωρή, που με επιμονή και υπομονή καταπιάστηκε να φτιάξει τη Βιβλιοθήκη, που «όμοιά της δεν θα είχε η Ανατολή». Μια σειρά δημοσιευμένων επιστολών του και αδημοσίευτο υλικό από το αρχείο Κ. Βοβολίνη μάς αποκαλύπτουν τις σκέψεις του, τα βήματα που ακολούθησε και τα πρόσωπα με τα οποία συνεργάστηκε. Η δημιουργία μιας επιτροπής από «αυθεντίες» που θα εισηγούνταν την επιλογή των βιβλίων, οι απόψεις του για το προφίλ του διευθυντή, η συνεργασία με εξειδικευμένο γραφείο της Λειψίας συγκαταλέγονται μεταξύ των προτάσεών του. H μελέτη για τη διάταξη του χώρου και τα σχέδια των μεταλλικών βιβλιοστασίων από τεχνικό γραφείο του Βερολίνου δείχνουν το υψηλό επίπεδο της προετοιμασίας και αποκαλύπτουν τη συνεκτική άποψη που είχε ο ίδιος για το ρόλο των Βιβλιοθηκών. Το ενδιαφέρον του Καραθεοδωρή για τις «επιστημονικές» Βιβλιοθήκες δε σταμάτησε με το άδοξο τέλος του Ιωνικού Πανεπιστημίου. Όταν με τη Μικρασιατική καταστροφή, το «φως εξ ανατολών» έπαψε να εκπέμπεται, τα βιβλία μεταφέρθηκαν στην Αθήνα και ο Καραθεοδωρή εισηγήθηκε να χρησιμοποιηθούν τα βιβλιοστάσια για να αναπτυχθεί η κεντρική Bιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Αθηνών. Σημαντική θέση και στη μετέπειτα εισήγησή του για την ίδρυση Πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη είχε και πάλι η ίδρυση κεντρικής Βιβλιοθήκης. Υπήρξε επομένως ο Καραθεοδωρή σταθερά και μαχητικά στρατευμένος στο πλευρό των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, έχοντας ο ίδιος μια θαυμάσια προσωπική βιβλιοθήκη με σπάνιες εκδόσεις. Δικαίως θα μπορούσαμε να τον εντάξουμε στην κορυφή μιας μακράς σειράς ανθρώπων, που εργάστηκαν για να στηθούν οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες στον ελλαδικό χώρο και να διαφυλάξουν αυτό που εμείς σήμερα θεωρούμε δικαίωμα: την ελεύθερη και πλήρη πρόσβαση στη γνώση.