Εννοιολογική Ομοιογένεια: αξιοποίηση Ταξινομικών Συστημάτων

Abstract

Η διαλειτουργικότητα αποτελεί τον κεντρικό στόχο κάθε εθνικής πολιτικής διαχείρισης και οργάνωσης της πληροφορίας, επειδή εξασφαλίζει τη δυνατότητα επικοινωνίας και ανταλλαγής μηχαναγνώσιμων δεδομένων τόσο σε πληροφοριακό επίπεδο όσο και σε επίπεδο συστημάτων. Ωστόσο, η διεθνής βιβλιογραφία έχει υποδείξει την έλλειψη ομοιομορφίας και συμβατότητας στα εννοιολογικά μεταδεδομένα, λόγω της απουσίας οργανωμένων, δομημένων και διασυνδεδεμένων ευρετηρίων για την παγκόσμια γνώση. Οι θησαυροί και ταξινομίες που αναπτύσσονται από το κάθε πληροφοριακό κέντρο αποτελούν τοπικές ή εθνικές προσπάθειες, με αποτέλεσμα την έλλειψη διεθνούς συμβατότητας, η οποία έχει αναμφισβήτητα καθιερωθεί για τα βιβλιογραφικά μεταδεδομένα. Σημαντικό παράγοντα που επηρεάζει ακόμη περισσότερο την εννοιολογική ανομοιομορφία συνιστά η εξέλιξη των επιστημών και της τεχνολογίας, καθώς η πρόοδος αυτή επηρεάζει τη λεκτική απόδοση των υφιστάμενων όρων και εισάγει νέα ορολογία. Η εξέλιξη της γλώσσας και η νέα σημασιολογία που εισέρχεται στους επιστημονικούς τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας επιφέρουν εννοιολογική σύγχυση και ασυμβατότητα, καθώς οι έννοιες δεν είναι σαφώς προσδιορισμένες και διασυνδεδεμένες. Βασικός στόχος της πρότασής μας είναι η ανάδειξη μιας δημόσιας πολιτικής για την αξιοποίηση των ταξινομικών συστημάτων ώστε να διαμορφωθούν αποτελεσματικά συστήματα οργάνωσης της γνώσης, καθώς και κοινή μεθοδολογία διαχείρισης εννοιολογικών δεδομένων και μεταδεδομένων. Πιο αναλυτικά, η εργασία (α) μελετά το πρόβλημα της απόδοσης και διαχείρισης των εννοιών, (β) προτείνει την χρήση των ταξινομικών συστημάτων, όχι μόνο ως εργαλείο για την ταξινόμηση, αλλά και ως πηγή για την απόδοση εννοιολογικών μεταδεδομένων και (γ) στοχεύει στη διαμόρφωση πλαισίου ανάπτυξης κοινής μεθοδολογίας για την οργάνωση των εννοιολογικών μεταδεδομένων. Τα διαφορετικά εννοιολογικά εργαλεία (θεματικές επικεφαλίδες ή/και θησαυροί) που χρησιμοποιούν σήμερα οι περισσότερες βιβλιοθήκες, δεν είναι συμβατά μεταξύ τους. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση των θεματικών επικεφαλίδων, η μετάφραση είναι σχεδόν αναπόφευκτη, με συνέπεια να αποδίδεται η ίδια έννοια με διαφορετική λεκτική απόδοση ή/και ερμηνεία, ενώ στην περίπτωση των θησαυρών, τα τοπικά διαμορφωμένα ελεγχόμενα ευρετήρια δεν εξασφαλίζουν θεματική ομοιογένεια μεταξύ των βιβλιοθηκών. Λύση στο πρόβλημα μπορεί να δώσει η καθιέρωση μιας μεθοδολογίας που να αξιοποιεί τα ταξινομικά συστήματα για την απόδοση εννοιών. Η μεθοδολογία αυτή (α) προβλέπει την αξιολόγηση καταλληλότητας και ενημέρωσης / επέκτασης των ταξινομικών συστημάτων και (β) επιτρέπει την αντικατάσταση των θεματικών επικεφαλίδων από τη σημασιολογία που αντλείται από τα ταξινομικά συστήματα. Η περιγραφή του επιστητού με εργαλεία που στηρίζουν τη δομή τους σε ιεραρχικές τάξεις αποτελεί την αφετηρία για την περαιτέρω οργάνωση της γνώσης με τη χρήση ανοικτών προτύπων (RDF, Topic Maps). Ως υλοποίηση της παραπάνω μεθοδολογίας παρέχεται ένα παράδειγμα στο οποίο μετατρέπεται το αντίστοιχο τμήμα του DDC και του UDC σε Topic Maps