Ο διττός χαρακτήρας του Δικαιώματος Δημόσιου Δανεισμού

Abstract

Ως δημόσιος δανεισμός μπορεί να οριστεί η πράξη «διάθεσης προς χρήση για περιορισμένο χρονικό διάστημα και όχι για άμεσο ή έμμεσο οικονομικό ή εμπορικό όφελος, όταν γίνεται από ιδρύματα προσβάσιμα στο κοινό». Αυτός είναι ο ορισμός του άρθρου 2 παρ.1 στοιχείο β της Οδηγίας 2006/115. Το δικαίωμα δημόσιου δανεισμού είναι συνεπώς το αποκλειστικό δικαίωμα του δημιουργού να επιτρέπει ή να απαγορεύει το δανεισμό του πρωτοτύπου και των αντιγράφων του έργου ή κατά παρέκκλιση που επιτρέπει το άρθρο 5 παρ. 1 της Οδηγίας 2006/115 η απαίτηση αμοιβής για το δημόσιο δανεισμό. Ο έλληνας νομοθέτης δε θεώρησε σκόπιμο να κάνει χρήση της δυνατότητας παρέκκλισης από το αποκλειστικό δικαίωμα. Η εφαρμογή ενός δικαιώματος δημόσιου δανεισμού ασφαλώς και είναι πολύπλοκη υπόθεση. Έγινε εφικτή στη βάση των πραγματικών δανείων από τις βιβλιοθήκες μόνο μετά την εφεύρεση της σύγχρονης δειγματοληψίας και της επεξεργασίας δεδομένων από υπολογιστή. Σήμερα που εφαρμόζεται αποτελεσματικά σε ένα σημαντικό αριθμό κρατών αποδείχτηκε ότι η αρχική ανησυχία ότι θα απειλούσε την παροχή υπηρεσίας δημόσιου δανεισμού δωρεάν ήταν αβάσιμη. Νέοι τρόποι χρηματοδότησης προτάθηκαν από το νομοθέτη για το σκοπό αυτό και όλα τα συστήματα δημόσιου δανεισμού που αντιμετώπισαν αυτό το πρόβλημα πρότειναν τελικά και λύση. Άλλωστε οι δημιουργοί κατανόησαν από την αρχή το θετικό αντίκτυπο και για τα δικά τους συμφέροντα να διατηρηθεί ο δωρεάν χαρακτήρας του δημόσιου δανεισμού. Στο πλαίσιο της παρούσας εισήγησης διερευνάται η φύση και η προέλευση του δικαιώματος δημόσιου δανεισμού, οι διαφορετικές προσεγγίσεις και πώς αυτές υλοποιούνται σε ευρωπαϊκό κυρίως επίπεδο, Παρουσιάζονται οι απόψεις τόσο των βιβλιοθηκονομιών ενώσεων όσο των δημιουργών ή των εκπροσώπων τους. Τέλος προτείνονται τρόποι στάθμισης των αντικρουόμενων συμφερόντων που προκύπτουν από την εφαρμογή του δημόσιου δανεισμού στο σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον δημιουργίας και πληροφόρησης.