Πολιτικές ακαδημαϊκών ψηφιακών συλλογών

Abstract

Εξετάζουμε και αναλύουμε τις πολιτικές πρόσβασης και αναπαραγωγής των ψηφιακών συλλογών δέκα πρωτοπόρων ακαδημαϊκών ψηφιακών βιβλιοθηκών, σύμφωνα με παράγοντες, όπως, ο τρόπος δημιουργίας του υλικού (ψηφιοποιημένο, ψηφιακό), η μέθοδος πρόσκτησης, η πνευματική ιδιοκτησία κτλ. Ενδιαφερόμαστε για βιβλιοθήκες που έχουν συλλογές με ποικίλους τύπους ψηφιακού υλικού (εικόνα, ήχος κτλ.), διάφορους πνευματικούς δημιουργούς και ιδιοκτήτες (βιβλιοθήκη, ιδιώτες, οργανισμούς όπως εκδότες κτλ.), διαφορετικές πολιτικές πρόσβασης και αναπαραγωγής και ποικίλες μεθόδους πρόσκτησης (άδεια χρήσης, αγορά, ψηφιοποίηση του υλικού της βιβλιοθήκης ή άλλων πνευματικών δημιουργών κτλ.). Οι βιβλιοθήκες που εξετάζουμε και που ανταποκρίνονται στα παραπάνω κριτήρια, είναι οι κεντρικές ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες μεγάλων πανεπιστημίων που αποτελούν το συντονιστικό όργανο των επιμέρους βιβλιοθηκών των τμημάτων των πανεπιστημίων. Αναλύουμε τη σχέση παραγόντων και πολιτικών, καταδεικνύοντας πως η μέθοδος πρόσκτησης και η πνευματική ιδιοκτησία επηρεάζουν τις πολιτικές πρόσβασης και αναπαραγωγής των ψηφιακών συλλογών. Εξάγουμε μερικές ποσοτικές παρατηρήσεις και καταλήγουμε σε γενικούς κανόνες για το ποιοι παράγοντες οδηγούν σε συγκεκριμένες πολιτικές. Για παράδειγμα, όταν η βιβλιοθήκη έχει τα πνευματικά δικαιώματα του υλικού, η αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση είναι ελεύθερη με τον όρο να υπάρχει αναφορά στην πηγή ή παρέχεται ελεύθερα με βάση τον κανόνα της «θεμιτής χρήσης», και η εμπορική αναπαραγωγή απαιτεί γραπτή άδεια από τη βιβλιοθήκη και κάποια πληρωμή στη βιβλιοθήκη. Εξάγουμε την κοινή πρακτική στις πολιτικές πρόσβασης και αναπαραγωγής. Για παράδειγμα, η πρόσβαση για τους χρήστες της βιβλιοθήκης ή του πανεπιστημίου είναι πάντα ελεύθερη μέσα από τη βιβλιοθήκη ή το πανεπιστήμιο, ανεξάρτητα από την πνευματική ιδιοκτησία και τον τύπο δημιουργίας του υλικού. Επίσης, όταν υπάρχουν αβεβαιότητες για τα πνευματικά δικαιώματα - δεν γνωρίζουμε που ανήκουν - κοινή λύση είναι η αναπαραγωγή (ιδιωτική και εμπορική) να κρίνεται ανά περίπτωση. Δηλαδή, δεν υπάρχει κανόνας και κάθε περίπτωση εξετάζεται χωριστά και μπορεί να έχει διαφορετική αντιμετώπιση. Τέλος, κάνουμε μια αντιστοίχιση και σύγκριση μεταξύ των συμβατικών και ψηφιακών πολιτικών πρόσβασης και αναπαραγωγής, καταδεικνύοντας κυρίως τις διαφορές τους