ΘΥΡΑ: ανάπτυξη θεματικής πύλης πληροφόρησης στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Μακεδονίας με τη χρήση λογισμικού ανοικτού κώδικα

Abstract

Οι Θεματικές Πύλες Βιβλιοθηκών (ΘΠΒ) συγκεντρώνουν βάσεις δεδομένων και άλλες πηγές πληροφόρησης, οργανωμένες κάτω από θεματικές κατηγορίες, οι οποίες έχουν συλλεχθεί, αξιολογηθεί και προταθεί από ειδικούς συνήθως βιβλιοθηκονόμους. Οι συλλογές ΘΠΒ στοχεύουν στην υποστήριξη της έρευνας και την ικανοποίηση των αναγκών πληροφόρησης προσδιορίζοντας και δημιουργώντας συνδέσμους προς επιλεγμένες, ακαδημαϊκού προσανατολισμού πηγές πληροφόρησης διαθέσιμες στον Παγκόσμιο Ιστό. Παλαιότερα οι βιβλιοθήκες ανέπτυσσαν ΘΠΒ με τη χρήση HTML κωδικοποίησης χωρίς την χρήση ειδικού λογισμικού και χωρίς την εφαρμογή προτύπων οργάνωσης των μεταδομένων. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί λογισμικά ανοικτού κώδικα για τη δημιουργία ΘΠΒ, τα οποία υποστηρίζουν διεθνή πρότυπα μεταδεδομένων, συγκομιδής δεδομένων (data harvesting) και τεχνολογίας Ιστού, καθιστώντας έτσι δυνατή τη συνεργατική δημιουργία ΘΠΒ στα πλαίσια ενός ή περισσοτέρων συνεργαζόμενων φορέων χωρίς να απαιτούν από τους επιμελητές τους ειδικές γνώσεις HTML. Η ΘΥΡΑ, η ΘΠΒ της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας αναπτύχθηκεστα πλαίσια του έργου Πλοηγίς: Από την Πληροφορία στη Γνώση (ΕΠΕΑΕΚ Π). Μετά από βιβλιογραφική επισκόπηση στη σχετική με τις ΘΠΒ βιβλιογραφία δημιουργήθηκε μια λίστα χαρακτηριστικών τα οποία, το λογισμικό που θα υποστήριζε την ανάπτυξη και διαχείριση της ΘΠΒ της Βιβλιοθήκης, θα έπρεπε να πληροί. Με βάση τη λίστα χαρακτηριστικών επιλέχθηκε το λογισμικό Scout Portal Toolkit λόγω του ότι ήταν έτοιμο προς εφαρμογή, είχε χαμηλό κόστος συντήρησης και λειτουργίας, ήταν απλό στην εγκατάσταση, χρήση και συντήρηση από προσωπικό που δεν έχει εξειδικευμένες γνώσεις πληροφορικής, ανταποκρινόταν στα σχετικά διεθνή πρότυπα. To Scout PT έχοντας προεγκατεστημένα τα βασικά πεδία περιγραφής μεταδεδομένων του Dublin Core χρειάστηκε πολύ λίγες προσθήκες για να ανταποκρίνεται στις ανάγκες περιγραφής των δεδομένων για τις πηγές που διέθετε η βιβλιοθήκη. To Scout PT είναι ανοικτό στη χρήση οποιουδήποτε θεματικού θησαυρού. Για τη ΘΥΡΑ σε επίπεδο θεματικής περιγραφής των πηγών επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί ο δίγλωσσος Θησαυρός Θεματικών Όρων του ΕΚΤ ενώ σε επίπεδο δημιουργίας Θεματικών Κατηγοριών επιλέχθηκε το Australian Standard Classification of Education για την κατηγοριοποίηση των επιστημών. Για το τεχνικό μέρος της εφαρμογής, απαιτήθηκαν εκτενείς προσθήκες στον πηγαίο κώδικα του Scout PT καθώς και αλλαγές στη σχεδίαση της βάσης δεδομένων του. Το κυριότερο ζήτημα ήταν η υποστήριξη πολλαπλών γλωσσών (Ελληνικά - Αγγλικά) τόσο στο περιβάλλον της εφαρμογής (μενού, φόρμες, κλπ.) όσο και στα βιβλιογραφικά δεδομένα (δημιουργία διαφορετικού δένδρου για κάθε γλώσσα). Αφού υλοποιήθηκε προγραμματιστικά η πολυγλωσσικότητα, έγινε εξελληνισμός όλων των φορμών, των προβολών και των μηνυμάτων που εμφανίζονται στο Scout. Επίσης, κρίθηκε απαραίτητη η δημιουργία αλφαβητικού ευρετηρίου των πηγών και αφού η λειτουργία δεν υποστηρίζεται από το αρχικό πακέτο, δημιουργήθηκε εκ του μηδενός. Τέλος, έγιναν αλλαγές στα πεδία μεταδεδομένων που χρησιμοποιούνται στις φόρμες σύνθετης αναζήτησης της εφαρμογής προκειμένου να δοθούν επιπλέον δυνατότητες στους χρήστες που αναζητούν πηγές. Πιλοτικά εισήχθησαν στο σύστημα 311 βάσεις δεδομένων που αποτέλεσαν το βασικό κορμό πάνω στον οποίο δομήθηκε η ΘΥΡΑ. Η πιλοτική λειτουργία της εφαρμογής ανέδειξε κάποιες αναγκαίες βελτιώσεις, κυρίως στις δυνατότητες πλοήγησης στις εγγραφές των πηγών με βάση όχι μόνο τη θεματική κατηγορία αλλά και τον τύπο της πηγής. Σε αυτή την κατεύθυνση δημιουργήθηκαν σύνδεσμοι για την εμφάνιση αποκλειστικά των βάσεων δεδομένων και στη συνέχεια προστέθηκαν πιο σύνθετες δυνατότητες φιλτραρίσματος.