Ηλεκτρονικά περιοδικά, κοινοπραξίες, συμβάσεις αδειών χρήσης και κόστος: ακόμα σε εξέλιξη;

Abstract

Στην αλυσίδα της παροχής πληροφο­ριών σημαντικοί κρίκοι, εκτός των συγ­γραφέων και των τελικών χρηστών, απο­τελούν οι εκδότες, οι προμηθευτές και οι βιβλιοθήκες. Τα θέματα που θα παρου­σιασθούν, θα αναλυθούν από τη σκοπιά των παραπάνω και ανάλογα με τη σημα­σία τους γι’ αυτούς. Οι εκδότες με τη δημιουργία και ανάπτυ­ξη των ηλεκτρονικών περιοδικών σκό­πευαν στην επέκταση του αναγνωστι­κού κοινού, στη διατήρηση των εσόδων, στη βιωσιμότητα των ηλεκτρονικών πε­ριοδικών, στην ισχυροποίηση της αξίας των περιοδικών ως μέσο πληροφόρη­σης και στη δημιουργία νέων υπηρεσιών για τους συνδρομητές. Στο δρόμο προς την επιτυχία πολλά εμπόδια έπρεπε να υπερσκελιστούν: Η ποικιλία τεχνικών μέ­σων για την παραγωγή, μορφή και πρό­σβαση δημιούργησε το δίλημμα ποιο μο­ντέλο να χρησιμοποιήσουν. Με ποιο τρό­πο θα όριζαν την αξία της συνδρομής για τα ηλεκτρονικά περιοδικά. Πώς θα προ­στάτευαν τα πνευματικά δικαιώματα και την παράνομη χρήση. Πώς θα απαντού­σαν στην απαίτηση για συλλογική πολι­τική στον ορισμό των τιμών και στην α­νάπτυξη των κοινοπραξιών βιβλιοθηκών. Οι προμηθευτές αντιμετώπισαν μια ε­ντελώς καινούρια κατάσταση, όπου ο πα­ραδοσιακός ρόλος του ενδιάμεσου σε εκδότες και βιβλιοθήκες έπρεπε να βρεί νέο προφίλ. Η ποικιλία περιβαλλόντων επικοινωνιών, κοστολόγησης και αδειών χρήσης ήταν κυρίως οι τομείς, όπου οι προμηθευτές αναμενόταν και έπρεπε να βρουν λύσεις για τις βιβλιοθήκες και τους χρήστες τους. Ο παραδοσιακός ρό­λος του ενδιάμεσου-διαχείριστή, του χορηγού πληροφοριών και μοναδικού σημείου επαφής και παραγγελίας για τις συλλογές των εντύπων περιοδικών, μετάλλαξε στη δημιουργία ενός μοναδι­κού περιβάλλοντος επικοινωνίας, συλ­λογής ηλεκτρονικών περιοδικών στο δι­κό του δίκτυο, ειδίκευσης στη μελέτη α­δειών χρήσης και διαπραγματεύσεων στη δημιουργία συμφωνιών για κοινο­πραξίες. Οι βιβλιοθήκες είχαν και εξακολουθούν να έχουν δύσκολο έργο: Αν και η ζήτη­ση για όλο και περισσότερες πληροφο­ρίες αυξάνεται, ο προϋπολογισμός των βιβλιοθηκών ελαττώνεται. Η λύση που προσφέρουν τα ηλεκτρονικά περιοδικά - εύκολη πρόσβαση από απόσταση σε μεγαλύτερο κοινό - φέρνει μαζί της και καινούρια έξοδα: για τεχνική ανάπτυξη του χώρου της βιβλιοθήκης, ειδικευμένο προσωπικό και συνεχείς εκπαιδεύσεις. Η ποκιλία των μοντέλων αδειών χρήσης και τιμών ανάγκασε τις βιβλιοθήκες να ψάξουν για νέες λύσεις που προσφέρουν περισσότερες πληροφορίες και αναλο­γικά μικρότερο κόστος. Στενή συνεργα­σία σε εθνικό, αλλά και διεθνές επίπεδο οδήγησε στη δημιουργία κοινοπραξιών. Πολλά θέματα όμως παραμένουν ανα­πάντητα ακόμη, όπως η αρχειοθέτηση και συντήρηση των ηλεκτρονικών φακέ­λων