Προς τη δημιουργία ενός κοινού πληροφοριακού περιβάλλοντος: μοντέλα ρύθμισης και διαχείρισης ψηφιακού περιεχομένου στους χώρους της επιστήμης της έρευνας και του πολιτισμού

Abstract

Ο όγκος του ψηφιακού περιεχομένου που παράγεται από οργανισμούς του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα και γίνεται διαθέσιμο διαδικτυακά τόσο σε εξειδικευμένες κοινότητες όσο και στο ευρύτερο κοινό γνωρίζει τα τελευταία χρόνια μια σταθερή αύξηση. Αυτό το διαρκώς επεκτεινόμενο ψηφιακό υλικό καλύπτει ένα εύρος περιοχών που εκτείνεται από το χώρο της υγείας, έρευνας και της εκπαίδευσης μέχρι αυτό των μουσείων, αρχείων και βιβλιοθηκών. Αυτή η τάση αύξησης των δυνατοτήτων πρόσβασης και διάθεσης ψηφιακού υλικού έχει να αντιμετωπίσει δύο βασικές προκλήσεις: Πρώτον, ο πολλαπλασιασμός και η διαφοροποίηση του διαθέσιμου ψηφιακού υλικού δυσχεραίνει τον εντοπισμό του σχετικού για το χρήστη υλικού. Οι διάφορες πρωτοβουλίες ψηφιοποίησης και διάθεσης ψηφιοποιημένου υλικού είναι συχνά αποσπασματικές και στερούνται συντονισμού με αποτέλεσμα να περιορίζονται σημαντικά οι δυνατότητες παροχής ψηφιακών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας στον πολίτη. Επιπλέον ο κατακερματισμός αυτών των πρωτοβουλιών είναι δυνατόν να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των σχετικών πρωτοβουλιών. H παρούσα μελέτη προτείνει τη δημιουργία ενός Κοινού Πληροφοριακού Περιβάλλοντος ως την πλέον ενδεδειγμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Όταν η ψηφιοποίηση ή η διάθεση ψηφιοποιημένου υλικού πραγματοποιείται ως αποτέλεσμα χρηματοδοτήσεων από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα υπάρχει η δυνατότητα για τη διαμόρφωση πολιτικών σε εθνικό ή υπερ-εθνικό επίπεδο που να αποσκοπούν στη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων κατά τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η μεγιστοποίηση της ωφέλειας από το σχετικό ψηφιακό υλικό. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζονται μία σειρά από μοντέλα διαχείρισης πνευματικής ιδιοκτησίας που στοχεύει στη μεγιστοποίηση της αξίας που παράγονται από τη ροή πνευματικών δικαιωμάτων και περιεχομένου. Τρία μοντέλα διαχείρισης παρουσιάζονται σε αυτή τη μελέτη (αστερίας, καθαρά χέρια και υβριδικό) ως η βάση για τη διαμόρφωση πολιτικών πνευματικής ιδιοκτησίας. Τα μοντέλα αυτά προκύπτουν από τη μελέτη επτά διαφορετικών περιπτώσεων στο Ηνωμένο Βασίλειο που έλαβαν χώρα σε διάστημα δώδεκα μηνών μέσα στο 2009. Το άρθρο αυτό παρουσιάζει μία σειρά από προτάσεις που απευθύνονται σε δημόσιες υπηρεσίες, χρηματοδότες οργανισμούς και οργανισμούς μνήμης, έρευνας και πολιτισμού. Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι μικτά μοντέλα ανοιχτού και κλειστού περιεχομένου μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την αξιοποίηση του σχετικού ψηφιακού υλικού. Η μελέτη καταλήγει ότι η δημιουργία ενός Κοινού Πληροφοριακού Περιβάλλοντος, όπου η ροή και επαναχρησιμοποίηση περιεχομένου πραγματοποιείται απρόσκοπτα είναι εφικτή και μπορεί να παράγει αξία για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.