Μεταδεδομένα διαχείρισης λαογραφικών συλλογών

Abstract

Η αξιοποίηση ποικίλων τεχνολογιών για την ψηφιοποίηση λαογραφικών συλλογών έχει ως κύριο στόχο την τεκμηρίωση και προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός τόπου και την πληροφόρηση του ευρέως κοινού ανεξάρτητα από το μορφωτικό του υπόβαθρο. Οι απαιτήσεις για έγκυρη πληροφόρηση και προβολή του υλικού καθιστούν απαραίτητο να υπάρχει μια ενιαία πολιτική διαχείρισης και περιγραφής συλλογών πολιτιστικής κληρονομιάς ανεξαρτήτως της φύσεως του ιδρύματος που κατέχει τη συλλογή (βιβλιοθήκη, αρχείο, μουσείο). Ένα πρόγραμμα ψηφιοποίησης συλλογών εκτός από την επιλογή και εφαρμογή της κατάλληλης τεχνολογίας περιλαμβάνει και την οργάνωση ενός μοντέλου μεταδεδομένων, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες πληροφόρησης των χρηστών στους οποίους απευθύνεται. Ειδικά για τις συλλογές πολιτιστικής κληρονομιάς, έχουν αναπτυχθεί αρκετά πρότυπα μεταδεδομένων, τα οποία είτε εξειδικεύονται ανά κατηγορία υλικού, είτε είναι προσαρμοσμένα στις ανάγκες του εκάστοτε φορέα-κατόχου της συλλογής. Ωστόσο η ετερογένεια των μεταδεδομένων και η ανάγκη του κάθε φορέα να παρέχει «πλούσια» από σημασιολογική άποψη πληροφορία, εμποδίζουν το χρήστη να βρίσκει πληροφορίες από ποικίλες πηγές με ενιαίο τρόπο αναζήτησης. Από διαχειριστική άποψη αυτό σημαίνει ότι επιβάλλεται η ύπαρξη διαλειτουργικότητας μεταξύ των ψηφιακών συλλογών και ότι σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται συνδυασμός ή εμπλουτισμός των προτύπων μεταδεδομένων. Στην παρούσα διδακτορική διατριβή γίνεται προσπάθεια θεωρητικής προσέγγισης και σχεδιασμού ενός μοντέλου μεταδεδομένων για τη διαχείριση ψηφιακών συλλογών λαογραφικών αντικειμένων. Ουσιαστικά προσδιορίζονται οι απαιτήσεις τις οποίες οφείλει να ικανοποιεί ένα μοντέλο μεταδεδομένων για μια ψηφιακή λαογραφική συλλογή και αναλύονται συγκεκριμένα πρότυπα μεταδεδομένων για συλλογές πολιτιστικής κληρονομιάς. Στη συνέχεια με βάση τις απαιτήσεις αυτές προτείνεται ένα ιεραρχικό μοντέλο μεταδεδομένων για την περιγραφή σύνθετων λαογραφικών συλλογών. Ένα δεύτερο ερευνητικό ερώτημα που τίθεται είναι η αναπαράσταση του εννοιολογικού πλαισίου και της εξέλιξης του λαογραφικού υλικού μέσα στο χρόνο και ο τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να αποτυπωθούν οι αλλαγές που υφίστανται τα αντικείμενα στο σχήμα μεταδεδομένων. Ο χρήστης χρειάζεται ένα εργαλείο διαχείρισης και αναπαράστασης των διαφορετικών όψεων και του εννοιολογικού πλαισίου των μεταδεδομένων που περιγράφουν πολιτιστικές συλλογές. Σε αυτό το πλαίσιο αναλύεται η παράμετρος του χρόνου και του τόπου σε συνάρτηση με την εξέλιξη του υλικού και αποτυπώνονται παράμετροι που σχετίζονται με τη διαχείριση ψηφιακών συλλογών, όπως η φυσιογνωμία του χρήστη, η γλώσσα και το επίπεδο λεπτομέρειας. Τέλος η ανάγκη για διαλειτουργικότητα του τοπικού μοντέλου περιγραφής της λαογραφικής συλλογής με διεθνή πρότυπα θα οδηγήσει στην εξέταση δύο σύγχρονων εργαλείων οργάνωσης γνώσης: των θεματικών χαρτών και των οντολογιών. Τα αποτελέσματα της διατριβής λειτουργούν προς όφελος του χρήστη από ένα ολοκληρωμένο μοντέλο περιγραφής και διαχείρισης ψηφιακών συλλογών στον αχανή κόσμο του διαδικτύου και περιλαμβάνουν: (α) την παρουσίαση μιας μεθοδολογίας συγκρότησης ενός μοντέλου μεταδεδομένων για σύνθετες ψηφιακές λαογραφικές συλλογές, (β) την αναπαράσταση του εννοιολογικού πλαισίου λαογραφικών αντικειμένων και (γ) την αντιστοίχιση του προτεινόμενου μοντέλου σε διεθνή πρότυπα μεταδεδομένων.