Η επιστήμη της πληροφόρησης ως τομέας σπουδών: κοινωνικο-πολιτισμικές επιρροές στις εκπαιδευτικές επιλογές και τις διαδρομές των φοιτητών των τμημάτων Βιβλιοθηκονομίας και Πληροφόρησης

Abstract

Στην ερευνητική αυτή μελέτη εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους τα νέα άτομα επιλέγουν την επιστήμη της πληροφόρησης ως τομέα σπουδών και διερευνάται η εκπαιδευτική τους διαδρομή, στο πλαίσιο των συγκεκριμένων τμημάτων.

Η εργασία υποστηρίζεται από ένα πλέγμα θεωρητικών εννοιών, οι οποίες διαμορφώθηκαν με αναφορά στις θεωρίες του Bourdieu και της συμβολικής αλληλεπίδρασης και οι οποίες αναδεικνύουν τον κοινωνικό και σύνθετο χαρακτήρα των εκπαιδευτικών επιλογών. Κομβικής σημασίας είναι η έννοια της εκπαιδευτικής καριέρας, η οποία παρέχει τη δυνατότητα ενιαίας θεώρησης της επιλογής της επιστήμης της πληροφόρησης και της διαδρομής των φοιτητών κατά τη διάρκεια της φοίτησής τους στα αντίστοιχα τμήματα.

Από μεθοδολογική άποψη, επιλέχθηκε μια διερευνητική προσέγγιση, η οποία στόχευε στη βαθύτερη κατανόηση των εκπαιδευτικών επιλογών και του τρόπου με τον οποίο τα νέα άτομα αποτιμούν καταστάσεις, διαμορφώνουν φιλοδοξίες και λαμβάνουν αποφάσεις. Για τη συλλογή των δεδομένων της εμπειρικής έρευνας, η οποία διεξήχθη σε δύο στάδια με τη χρήση ερωτηματολογίου και ημι-δομημένων συνεντεύξεων και για την επεξεργασία των πληροφοριών αξιοποιήθηκαν τόσο ποσοτικές όσο και ποιοτικές μέθοδοι και τεχνικές. Η εξέταση των ποσοτικών στοιχείων με ποιοτικές παραμέτρους και οι θεωρητικές μας αφετηρίες οδήγησαν στην κατασκευή αναλυτικών εργαλείων όπως ο Δείκτης Εκπαιδευτικής Πορείας και ο Δείκτης Απόκλισης που βοήθησαν σημαντικά στον προσδιορισμό, την κατανόηση των εσωτερικών διαφοροποιήσεων του δείγματος και την ερμηνεία των εκπαιδευτικών τους επιλογών. Η ανάπτυξη τρόπων οργάνωσης των δεδομένων αλλά και η συνεχής μετακίνηση από τις θεωρητικές έννοιες στο εμπειρικό υλικό επέτρεψαν περιγραφές, οι οποίες ανέδειξαν τη συνθετότητα των επιλογών και των εκπαιδευτικών διαδρομών, ως κοινωνικών διαδικασιών.

Στα κυριότερα ευρήματα της έρευνας περιλαμβάνονται η σύνδεση που διαπιστώθηκε μεταξύ ομάδων του δείγματος, που διαφοροποιούνται ως προς τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά, και των εικόνων από τις οποίες ελκύονται οι φοιτητές στην επιλογή της επιστήμης της πληροφόρησης. Σημαντικά είναι, επίσης, τα ευρήματα που αφορούν τους τρόπους με τους οποίους τα νέα άτομα επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τη θέση τους στο πεδίο της πληροφόρησης, μέσω διαδικασιών διαπραγμάτευσης του νοήματος, καθώς και τα συμβολικά μέσα που χρησιμοποιούν προκειμένου να αξιοδοτήσουν το αντικείμενο που μελετούν. Στην εργασία αναδείχθηκαν οι μετασχηματισμοί που επήλθαν στις απόψεις των φοιτητών, σε σχέση με το αντικείμενο των σπουδών τους και τις διαδρομές που σχεδιάζουν, οι οποίες συναρτώνται με τη δυνατότητά τους να κεφαλαιοποιούν τους πόρους που διαθέτουν, σε σχέση και με το habitus των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Σημαντική είναι, τέλος, η διαπίστωση ότι τα τμήματα Βιβλιοθηκονομίας και Πληροφόρησης, στο σύνολό τους, τείνουν να προωθούν αξίες που συνδέονται περισσότερο με το επάγγελμα παρά με την επιστήμη, αναπαράγοντας ισχυρές επαγγελματικές ταυτότητες. Το στοιχείο αυτό φαίνεται να ασκεί διαφοροποιητική επίδραση στις διαδρομές και τις ευκαιρίες των φοιτητών, αντίστοιχη με τα κοινωνικά τους χαρακτηριστικά.

Συνολικά, στην εργασία αυτή τεκμηριώνεται η άποψη ότι ατομικοί, οικογενειακοί, κοινωνικοί και ιδρυματικοί παράγοντες καθώς και ο τρόπος με τον οποίο τα νέα άτομα διαχειρίζονται τυχαία γεγονότα και κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις ασκούν επίδραση στην επιλογή της επιστήμης της πληροφόρησης, διευκολύνουν ή δυσχεραίνουν την πορεία τους και επενεργούν στη συγκρότηση της παιδαγωγικής τους ταυτότητας στο πλαίσιο του συγκεκριμένου γνωστικού τομέα.