Οργάνωση, δομή και χαρακτηριστικά της εικονικής βιβλιοθήκης

Abstract

Στην παρούσα εργασία ορίζεται η έννοια της εικονικής βιβλιοθήκης, με βάση την οποία περιγράφεται ένα μοντέλο οργάνωσης και δομής και εξετάζονται τα χαρακτηριστικά της. Αρχικά γίνεται μια εισαγωγή στις έννοιες εικονικός και εικονικοί οργανισμοί, παρουσιάζεται μία επισκόπηση από τη διεθνή βιβλιογραφία της έννοιας εικονική βιβλιοθήκη σε συνδυασμό και με τις συναφείς έννοιες ηλεκτρονική βιβλιοθήκη και ψηφιακή βιβλιοθήκη και δίνονται παραδείγματα εφαρμογών στο Διαδίκτυο. Ακολουθεί η ανάλυση της σημερινής κατάστασης στις βιβλιοθήκες, όπου οι νέες τεχνολογίες και τα δίκτυα κυριαρχούν στην οργάνωσή τους και ήδη χρησιμοποιείται ο όρος εικονική βιβλιοθήκη, περισσότερο όμως σε αντιστοιχία με την έννοια της δικτυωμένης βιβλιοθήκης. Εδώ, παρουσιάζεται ένα μοντέλο χρηστών σε τρεις μορφές, ανάλογα με τη σχέση τους με τη βιβλιοθήκη (επισκέπτες και απομακρυσμένοι χρήστες που χρησιμοποιούν ή όχι την ηλεκτρονική επικοινωνία). Στη συνέχεια, περιγράφεται ένα μοντέλο εικονικής βιβλιοθήκης, όπου βασικό χαρακτηριστικό είναι η δυνατότητα επικοινωνίας από απόσταση. Αναλύονται τα κριτήρια-μεταβλητές, που επηρεάζουν το σύστημα και που είναι: σκοπός, υπηρεσίες, όρια, άνθρωποι, επικοινωνία, τεχνολογία. Στα όρια εξετάζονται ειδικότερα οι μεταβλητές: θεματική κάλυψη, χρήστες, κατηγορίες και μορφές δεδομένων, συνθήκες παροχής υπηρεσιών, εμπόδια, χρόνος και ανταγωνισμός. Με βάση την ανάλυση αυτή, περιγράφεται σε λεπτομέρειες η δομή της εικονικής βιβλιοθήκης, υιοθετώντας τη διάκριση σε τεχνικές υπηρεσίες και σε υπηρεσίες στους χρήστες. Η περιγραφή και τα χαρακτηριστικά του μοντέλου εξειδικεύονται στις ελληνικές συνθήκες και γίνεται προσπάθεια να εντοπισθούν αναλογίες και τυχόν προβλήματα, παρουσιάζοντας την κατάσταση σε ελληνικές βιβλιοθήκες που έχουν ήδη αναπτύξει ηλεκτρονικές υπηρεσίες σε κάποιο βαθμό. Το ίδιο μοντέλο μεταφέρεται σε συγκεκριμένη υλοποίηση που έχει την ονομασία εικονική βιβλιοθήκη, στο σύστημα βιβλιοθηκών του ΤΕΕ, και γίνονται οι σχετικές συγκρίσεις. Στόχος της μελέτης είναι, πέρα από την περιγραφή του μοντέλου εικονικής βιβλιοθήκης, η σύγκριση της δομής και των χαρακτηριστικών της με την παραδοσιακή, φυσική βιβλιοθήκη και η διερεύνηση του ρόλου της στις συνθήκες των δικτύων και της εκτεταμένης χρήσης των τεχνολογιών από μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Σε όλα τα στοιχεία που εξετάζονται, καθοριστική θέση έχει ο άνθρωπος ως χρήστης, είτε ως προσωπικό της εικονικής βιβλιοθήκης είτε ως τελικός χρήστης των δυνατοτήτων που παρέχει.