Η Ανοικτή πρόσβαση στην Ελλάδα και στον κόσμο: εμπειρίες, σκέψεις και προβληματισμοί

Abstract

Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες συζήτησης και υλοποίησης της ιδέας της Ανοικτής Πρόσβασης στον επιστημονικό κόσμο, βρισκόμαστε σε ένα κομβικό χρονικό σημείο όπου θα πρέπει αφενός να αξιολογηθούν η μέχρι στιγμής πρόοδος και οι παράγοντες εκείνοι που συνεχίζουν να επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την περαιτέρω πορεία και αφετέρου να συζητηθούν διεξοδικά οι νέες προκλήσεις και τάσεις. Η ανάπτυξη της Ανοικτής Πρόσβασης στο επιστημονικό περιεχόμενο ήταν αλματώδης σε παγκόσμιο αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Παρόλα αυτά μια σειρά από παράγοντες που αφορούν σε πολιτικές, οικονομικά δεδομένα, επιχειρηματικά μοντέλα και επιδιώξεις, διαδικασίες αλλά και κοινωνικά και ηθικά ζητήματα, επέδρασαν και κάποιοι συνεχίζουν να επιδρούν ανασταλτικά στην εδραίωση του μοντέλου της Ανοικτής Πρόσβασης σε βασικό μοντέλο διαχείρισης του επιστημονικού περιεχομένου. Η μεταβατική περίοδο συνύπαρξης του μοντέλου της Ανοικτής Πρόσβασης με το παραδοσιακό εκδοτικό μοντέλο συνεχίζεται χωρίς να υπάρχουν εμφανή σημάδια για την σύντομη μετάβαση στο επόμενο στάδιο όπου η Ανοικτή Πρόσβαση θα αποτελεί το βασικό μοντέλο διαχείρισης και διάθεσης περιεχομένου. Στο πλαίσιο αυτό νέες πρωτοβουλίες και ιδέες αναπτύσσονται ώστε να βρεθούν τρόποι να βελτιωθεί προς όφελος της Ανοικτής Πρόσβασης η επίδραση των γνωστών ανασταλτικών παραγόντων και να μελετηθούν νέες προκλήσεις και τάσεις που ενδεχομένως επηρεάσουν με τον έναν ή άλλον τρόπο την μελλοντική πορεία των πραγμάτων: συσχέτηση Ανοικτής Πρόβασης με τις συνδρομές, νέα επιχειρηματικά μοντέλα, ολοκλήρωση με πρωτοβουλίες και τεχνολογίες Ανοικτής Επιστήμης και Ανοικτών Δεδομένων, νέα μοντέλα αξιολόγησης, προβλήματα εμπιστοσύνης/αξιοπιστίας κλπ.